Kan basıncı (Tansiyon) Nedir ?

Normal işlevinde kalp kasıldığında atar damara kanı pompalar ve damar yapısının buna gösterdiği dirence bağlı olarak kan basıncı oluşur.  Yani kan basıncı kalbin pompaladığı kan miktarı ve damar yapısındaki direnç ile ilişkili olarak ortaya çıkar. Kalp istirahat halindeyken de damarlarda bulunan kana bağlı belli bir kan basıncı düzeyi mevcuttur.  Kalp attığında atar damarlarda oluşan kan basıncına sistolik kan basıncı; yaygın bilinen haliyle büyük tansiyon;  kalp istirahat halindeyken tespit edilen kan basıncına ise diyastolik kan basıncı;  yaygın bilinen haliyle küçük tansiyon denir.

Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon) Nedir?

Normalde kan basıncı;  sistolik kan basıncının (büyük tansiyon) 120 mmHg’nın altında ve  diyastolik kan basıncı (küçük tansiyon) 80 mmHg’nın altında seyreder ve sistolik kan basıncının  140 mmHg ve/veya diyastolik kan basıncının 90 mmHg üzerinde tespit edilmesi hipertansiyon (yüksek hipertansiyon) olarak tanımlanır. Ancak yaşınıza, eşlik eden hastalıklarınıza göre [diyabet (şeker hastalığı), böbrek hastalığı, kalp ve damar hastalığı vb.] bu değerler hekiminiz tarafından daha alt veya daha üst sınırlara çekilebilir. Bu nedenle sistolik kan basıncı 120-140 mmHg ve diyastolik kan basıncı 80-90 mmHg olan hastalar eşlik eden hastalıklarına göre hekimleri tarafından değerlendirilmelidir. Hipertansiyon tanınız mutlaka hekiminiz tarafından uygun şartlarda ölçümlerle ve değerlendirmeler sonrasında konulmalıdır.

Hipertansiyon Ne Sıklıkta Görülür?

Hipertansiyon toplumumuzda en sık görülen kronik (süreğen) hastalıklardan biridir. Ülkemizde yapılan çalışmalarda yaklaşık olarak her yüz kişiden otuzu ile kırkında yüksek tansiyon tespit edilmiştir. Ancak yaş ilerledikçe sıklığı artmaktadır. 65 yaş ve üzerinde her yüz kişiden altmış- yetmişinde tansiyon yüksekliği tespit edilmektedir.  Hipertansiyon kalp – damar hastalıklarına bağlı ve erken yaşta olan ölümlerin önde gelen nedenlerinden biri olup diğer eşlik eden hastalıklarda varsa daha ciddi problemlere yol açmaktadır.

Hipertansiyon Belirtileri Nelerdir ?

Yüksek tansiyon çoğunlukla belirti vermez ve uzun süre herhangi bir şikayete neden olmadan var olabilir, bazen de tesadüfen saptanabilir. Hipertansiyon tanısı ve tedavisi için hastalığın bir şikayete neden olmasını beklemek, tedavisi zor, önemli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle her kişinin kendi kan basıncı düzeyini bilmesi belli aralıklarla kontrol ettirmesi önemlidir. Ancak ölçülen kan basıncı, ölçüm yapılan ortama ve cihazlara göre değişiklik gösterebilir. Uygun ortamda, uygun cihazla ve uygun şartlarda ölçüm doğru  kan basıncı değerini belirlemede son derece önemlidir. Bu konuda mutlaka hekimizden öneri ve bilgi almanız gereklidir.

İlerleyen yaşla birlikte veya bir hastalık durumunda doktorunuzun kan basıncınızı yorumlamasında normal koşullar altında sahip olduğunuz kan basıncınızı bilmeniz oldukça önemlidir.

Her zaman görülmemekle birlikte;  kan basıncı yüksek seviyelere çıktığında baş ağrısı, yorgunluk, burun kanaması, görme sorunları, konsantrasyon güçlüğü, nefes darlığı, göğüs ağrısı ve idrarda kan görülmesi gibi şikayetlere neden olabilir. Ancak bu şikayetler çoğunlukla tansiyonun çok yüksek olduğu, hayati risk ve tehlike yaratabilecek acil durumlara işaret edebilir. Böyle bir durumda mutlaka hekiminize bilgi vermeniz ve/veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir.

Hipertansiyon Sebepleri Nelerdir ?

Hipertansiyonun çoğunlukla açıklanabilir tıbbi bir sebebi bulunmayabilir. Bu durumda  hipertansiyon ‘Primer hipertansiyon’ olarak tanımlanır. Zaman içerisinde özellikle ilerleyen yaşla birlikte damar duvarlarında meydana gelen değişikliklere, genetik faktörlere vb. birçok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Fakat bazı durumlarda yüksek tansiyona sebep olabilecek altta yatan başka hastalıklar bulunabilir. Bu durumda hipertansiyon “Sekonder (İkincil) Hipertansiyon” olarak adlandırılır. Doktorunuz değerlendirmeler doğrultusunda hipertansiyonunuzun altta yatan bir nedeni olup olmadığı konusunda sizden ek tetkikler isteyebilir.

Kimler Hipertansiyon İçin Daha Fazla Risk Altındadır?

• İlerleyen yaşla birlikte hipertansiyon sıklığı artış göstermektedir. Bu nedenle yaş, hipertansiyon için önemli bir risk faktörüdür.
• Ailede hipertansiyon hastasının bulunması sizin de hipertansiyon açısından dikkat etmeniz gerektiği konusunda uyarıcı olmalıdır.
• Fazla tuz tüketimi, özellikle günümüzde hazır tüketilen gıdalardaki yüksek tuz içeriği yüksek tansiyon için önemli bir risk faktörüdür.  Gerek evde tuz tüketiminde gerek dışardan alınan yiyecek ve içeceklerdeki tuz miktarına dikkat ederek bu miktarın günde 5-6 gr’ı geçmemesi tansiyon kontrolünde önemlidir.
• Sigara içmek hipertansiyon için önemli risk faktörlerinden biridir. Sigaranın kalp damar sağlığınız üzerine oldukça olumsuz etkileri mevcuttur. Sigara içiyorsanız mutlaka bırakmalı, bırakmakta zorluk yaşıyorsanız da hekiminizden bu konuda yardım almalısınız.
• Fazla kilolu olmak, özellikle obezite (şişmanlık) hastalığınızın bulunması ve  hareketsiz  yaşam yüksek tansiyon riskini artırmaktadır. Bu nedenle ideal kilonuzu korumanız, fazla kilolu iseniz kilo vermeniz belki de ilaç kullanmadan tansiyonunuzun normal sınırlar içerisinde kalmasında etkili olacaktır.
• Hareketsiz yaşam hipertansiyon için bir risk faktörüdür. Düzenli yapılan egzersiz tansiyon kontrolünde oldukça faydalı olacaktır. Ancak farklı hastalıklarınız varsa hangi egzersizin size uygun olacağı konusunda hekiminizden öneri almanız sizin için faydalı olacaktır.
• Diyabet (şeker hastalığı), böbrek hastalığı, kalp damar hastalığı, kolesterol yüksekliği gibi eşlik eden hastalıklarınızın olması hipertansiyon riskinizi artırmaktadır. Bu hastalıklarınız mevcutsa kan basıncı değerinizi bilmeniz; uygun koşullarda uygun tansiyon aletleri ile sağlıklı ölçümler yapmanız veya yaptırmanız ve yükseklik tespit edilmesi durumunda hekiminize başvurmanız oldukça önemlidir.

Hipertansiyon Tedavisi

Hipertansiyon tedavisi,  mutlaka hekim tarafından planlanmalıdır. Tedavi aşamasında her hasta bireysel olarak değerlendirilerek kişiye özgü yaşam tarzı değişikleri ve hekiminin gerekli görmesi durumunda ilaç tedavisi önerilir.

Yaşam tarzınızda tansiyonunuzu yükseltebilecek faktörler varsa bunlarda değişiklik yapmanız son derece önemlidir ve tedavinin en önemli basamaklarından birini oluşturur.

Yaşam tarzı değişiklikleri:

1. Tuz tüketiminin kısıtlanması:  Günlük tuz tüketimi 5-6 gr’ı (günlük 1 çay kaşığı)  geçmeyecek şekilde kısıtlanması oldukça önemlidir. Özellikle hazır tüketilen gıdalar ve içecekler farkında olmadan fazla tuz tüketimine neden olabilir. Alışveriş esnasında aldığınız ürünün tuz oranına bakmanız tuz tüketiminiz konusunda bilinçlenmenizi ve fazla tuz tüketiminin önüne geçilmesini sağlar.
2. Kilo kontrolü:  Fazla kilolu iseniz veya obezite (şişmanlık) hastalığınız varsa öneriler doğrultusunda ve hekim kontrolünde sağlıklı bir şekilde ideal kilonuza dönmeniz ve korumanız hipertansiyon tedavisinde ve tansiyon kontrolünde oldukça önemlidir.
3. Sağlıklı beslenme : Dengeli beslenme, özellikle sebze ve meyve ağırlıklı,  az yağlı ürünlerin tercih edilmesi önemlidir. Yüksek oranda yağ ve rafine şeker, tuz içeren gıdalardan (özellikle hazır paketlenmiş gıdalar) mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
4. Düzenli egzersiz:  Eğer kısıtlayıcı bir hastalığınız yoksa;  haftada 5-7 gün en az 30 dakikalık orta düzeyde yapacağınız egzersiz gerek kilo kontrolünde gerekse tansiyon kontrolünüzde önemlidir. Farklı hastalıklarınız veya kısıtlılıklarınız varsa hastalıklarınıza ve yaşınıza uygun olacak şekilde egzersiz planlayabilirsiniz. Bu konuda hangi egzersizleri ne sürede yapabileceğinize ilişkin hekimizden bilgi almanız sizin için faydalı olur.
5. Sigara/ Alkol kullanımı:  Sigara mutlaka bırakılmalıdır. Sigarayı bırakmakta zorluk yaşıyorsanız mutlaka destek almalısınız. Alkol kullanıyorsanız hekiminize mutlaka bu konuda bilgi vermeniz ve önerilerine uymanız gereklidir.
6. Stresin azaltılması: Stresli bir yaşamınız varsa stres kontrolü için egzersizler (yoga, meditasyon vb.) yapabilir veya baş etmekte zorlanıyorsanız profesyonel destek alabilirsiniz. Stres yönetimi tansiyon kontrolünde önemli faktörlerden biridir.

İlaç tedavisi :

Hipertansiyon tedavisinde kullanılan çok sayıda, farklı grupta ilaçlar mevcuttur. Hekime başvurduğunuzda yapılan muayene ve değerlendirmeler doğrultusunda; yaşınız, eşlik eden hastalıklarınız, hedeflenen kan basıncı değerinize göre gerekli görülmesi durumunda ilaç tedaviniz hekiminiz tarafından belirlenecektir. Hekim dışındaki kişilerin tavsiyelerine göre ilaç kullanılmasının ciddi sonuçlara yol açabileceği unutulmamalıdır.

Takip

Hipertansiyon tedavisinde tedaviden olumlu sonuçlar alabilmek ve tansiyonunuzun istenen hedef değerlerde olup olmadığını bilmek açısından takip oldukça önemlidir. Takip konusunda da mutlaka hekiminizin önerilerine uyarak kontrollerinize zamanında gidiniz.

Tansiyon takibiniz için tansiyonunuzu ölçtürmek üzere her zaman bir sağlık kuruluşuna başvurmanız mümkün olmayabilir. Bu sebeple yapabiliyorsanız evde kan basıncınızın takibini yapmanız oldukça önemlidir. Ölçüm için bilekten değil, koldan ölçüm yapan aletleri tercih etmeniz daha uygun olur. Kolunuza uygun manşonu olan elektronik veya mekanik güvenilir ve kalibrasyonu yapılmış tansiyon aletlerini kullanabilirsiniz.  Doğru tansiyon ölçümü için uygun şartların sağlanması da oldukça önemlidir. Ölçümden önce en az beş dakika istirahat etmiş olmanız, oturur pozisyonda her iki ayağınızın yere basması,  giysilerinizin ölçüm yaptığınız kolunuzu sıkmaması, ölçüm yaptığınız kolun kalbinizin hizasında olması bu faktörlerden bazılarını oluşturur. Bu konudaki diğer ayrıntıları öğrenmek için mutlaka hekiminizden bilgi alınız.

Yaşam tarzı değişikliklerine uyum sağlamanız ve önerilen ilaçları düzenli kullanmanız tansiyonunuzun kontrol altında kalmasını sağlar. Hipertansiyon kronik (süreğen) bir hastalıktır. Tansiyon takiplerinizde normal değerler gördüğünüzde hipertansiyonun geçtiğini düşünerek hekiminize danışmadan ilaçlarınıza ara vermemeli, yaşam tarzı değişikliklerinizi aksatmamalısınız. Bu durumda tansiyonunuz yeniden yükselecektir. İlaçlarınız veya tansiyon takibinizle ilgili bir sorun yaşadığınızda mutlaka hekiminize bilgi vererek önerilerine uymanız sizin için faydalı olacaktır.

Yüksek Tansiyon Tedavi Edilmezse Sonuçları Nelerdir?

Hipertansiyon, tedavi edilmemesi ve/veya kalp – damar sisteminin uzun süre yüksek tansiyona maruz kalması durumunda çok sayıda istenmeyen sonuçlara yol açabilir:

Beyin damarlarının olumsuz etkilenmesine bağlı inme (felç) ve hafıza  sorunları ortaya çıkabilir.

• Kalp damarlarında tıkanıklık, damar yapılarında bozulma, kalp kasının yapısında ve işlevinde bozulma (kalp yetersizliği) ve ritim sorunları ortaya çıkabilir.
• Yüksek tansiyonun en çok hasar verdiği organlarımızdan biri de böbreklerdir.  Yüksek tansiyon böbrek fonksiyon bozukluklarına ve böbrek yetersizliğine yol açabilir.
• Göz damarlarının etkilenmesine bağlı görme sorunları oluşturabilir.
• Cinsel sorunlar,konsantrasyon güçlüğü,yapılan işte verim düşüklüğü psikolojik problemlerde olabilir.

Sonuç olarak ;

Hipertansiyon genellikle belirti vermez, çoğunlukla tesadüfen saptanır ve sıklıkla açıklanabilir tıbbi bir sebebi olmayan, özellikle yaş, kilo, fazla tuz tüketimi, hareketsiz yaşam gibi düzeltilebilir faktörlerin de etkisiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bir sebebe bağlı olanlar ise daha erken belirti verebilirler ve tedavide farklı yaklaşımlar gerektirir.Yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekli görüldüğünde ilaç tedavisi ile tansiyonunuzun hekiminizce sizin için belirlenen sınırlarda tutulması tansiyonun yapacağı hasarlar ve sağlığınızı korumanız açısından oldukça önemlidir. Tansiyon kontrolü için mutlaka uygun koşullarda, uygun tansiyon aletleri ile takiplerinizi yapınız ve hekiminizin önerilerine uyunuz.